Οι κακώσεις κεφαλής είναι ιδιαίτερα συνηθισμένες στα παιδιά και ευτυχώς κατά κανόνα είναι ήπιες. Οι πτώσεις στο έδαφος είναι ένα συχνό θέμα που απασχολεί γονείς και παιδιάτρους από την ηλικία των 3 – 4 μηνών. Στα νεογνά τα χτυπήματα στο κεφάλι συνήθως είναι αποτέλεσμα κακοποίησης ή προκύπτουν από πτώση από την αγκαλιά της θηλάζουσας μαμάς όταν την παίρνει ο ύπνος. Στα βρέφη και στα νήπια που ξεκινούν να περπατούν, οι πτώσεις είναι πιο συχνές. Πέφτουν από το ρηλάξ, από το καρότσι ή το τραπεζάκι φαγητού όταν δεν δένονται με τις ζώνες ασφαλείας, από το κρεβάτι των γονιών, όπου κοιμούνται με μαξιλάρια γύρω-γύρω χωρίς επίβλεψη, από έπιπλα – αλλαξιέρες και σε πολλές παρόμοιες περιστάσεις.
Στα παιδιά μέσης σχολικής ηλικίας προεξάρχουν οι τραυματισμοί που σχετίζονται με την άθληση και άλλα παιχνίδια σε παιδικές χαρές ή παιδότοπους, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά και στους εφήβους κυριαρχούν οι κακώσεις, οι οποίες σχετίζονται με κινούμενα οχήματα (τροχαία ατυχήματα).
Είναι χρήσιμο, λοιπόν, οι γονείς να γνωρίζουν ορισμένα χαρακτηριστικά τους και να είναι σε θέση να ξεχωρίσουν μια αθώα κάκωση από αυτήν που θα χρειαστεί περαιτέρω εξειδικευμένη εκτίμηση.
Τα τραύματα της κεφαλής διακρίνονται στα εξωτερικά και στα εσωτερικά. Τα εσωτερικά τραύματα συνήθως συνδυάζονται με κατάγματα κρανίου ή άλλων οστών και κάποια εξ αυτών μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. Τα εξωτερικά τραύματα παρότι προκαλούν «τρόμο» στην θέα τους, συνήθως αφορούν «αθώα» χτυπήματα. Ειδικά το κρανίο, επειδή είναι πλούσιο σε αγγεία, συχνά μετά από πτώσεις, ακόμα και ήπιες, παρουσιάζει μεγάλα κεφαλαιματώματα (καρούμπαλα), ορατές διογκώσεις κάτω από το δέρμα, που μπορεί να χρειαστούν αρκετές ημέρες μέχρι να υποχωρήσουν.
Στοιχεία σχετικά με το μηχανισμό της κάκωσης που έχουν μεγαλύτερο βαθμό επικινδυνότητας είναι:
- Πτώση από ύψος άνω των 60 εκατοστών, που αντιστοιχεί στο μέσο ύψος ενός κρεβατιού.
- Πρόσκρουση σε σκληρή επιφάνεια (πλακάκια, τσιμέντο).
- Πρόσκρουση σε σταθερό αντικείμενο με ταχύτητα (π.χ. παιδί που τρέχει και χτυπά στον τοίχο).
- Πλήξη με βαρύ ή/και ταχέως κινούμενο αντικείμενο (π.χ. πέτρα, μπάλα).
- Ατύχημα με ποδήλατο ή δίκυκλο χωρίς κράνος.
- Τροχαίο με αυτοκίνητο – παράσυρση.
- Ηλικία <2 ετών.
- Χτύπημα στο πίσω μέρος του κεφαλιού (ινιακή χώρα).
- Ασαφές ιστορικό, ελλιπείς πληροφορίες κάκωσης.
- Υποψία κάκωσης από πρόθεση, κακοποίηση.
Ένα παιδί με ήπια κάκωση μπορεί να:
- Κάνει 1-2 εμέτους.
- Παρουσιάσει ήπιο πονοκέφαλο
- Μην έχει όρεξη για φαγητό, καλή διάθεση, ήρεμο ύπνο ή να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί.
Επικοινωνούμε με τον παιδίατρο μας εάν:
- Πρόκειται για βρέφος (<12 μηνών).
- Ο τραυματισμός προκλήθηκε από πτώση από ύψος (μεγαλύτερο από το ύψος του).
- Ο τραυματισμός προκλήθηκε από τροχαίο ατύχημα.
- Έχει χάσει τις αισθήσεις του, έστω και παροδικά.
- Κλαίει απαρηγόρητα.
- Παραπονιέται για πόνο στο κεφάλι ή στον αυχένα.
- Κάνει πολλές φορές εμετό.
- Παρουσιάζει υπνηλία, δεν μπορεί να ξυπνήσει εύκολα.
- Δεν περπατάει ή δεν μιλάει φυσιολογικά.
- Αυξημένη τάση μεγάλης πηγής στα νεογνά και στα βρέφη, στα οποία ακόμα δεν έχουν κλείσει οι ραφές του κρανίου.
Μεταβαίνουμε άμεσα στο νοσοκομείο για νευροχειρουργική εκτίμηση, εάν το παιδί:
- Έχει χάσει τις αισθήσεις του.
- Δεν αναπνέει φυσιολογικά.
- Δεν μιλάει φυσιολογικά.
- Δεν περπατάει, δεν ισορροπεί, δεν κινεί τα άκρα του φυσιολογικά.
- Παραπονείται για πρόβλημα στην όραση( θόλωση όρασης ή διπλωπία) ή οι κόρες των ματιών του δεν έχουν ίδιο μέγεθος ή παρουσιάζει στραβισμό.
- Τρέχει αίμα ή καθαρό υγρό από τη μύτη, το αυτί ή το στόμα.
- Πονάει ο αυχένας του.
- Κάνει σπασμούς.
- Αν φέρει μεγάλο θλαστικό τραύμα.
Αντιμετώπιση στο σπίτι:
- Βάζουμε πάγο (τυλιγμένο σε μια πετσέτα) στην τραυματισμένη περιοχή για 20 λεπτά κάθε 3-4 ώρες.
- Εάν αιμορραγεί, εφαρμόζουμε στο σημείο της αιμορραγίας σταθερή πίεση με ένα καθαρό πανί.
- Δίνουμε παυσίπονο (παρακεταμόλη, ιβουπροφένη).
- Φροντίζουμε να πίνει αρκετά υγρά, να τρώει ελαφριά, να ξεκουράζεται και να απέχει από έντονες δραστηριότητες για τις επόμενες 3 ημέρες.
- Παρακολουθούμε το παιδί για τις επόμενες 24 ώρες. Αυτό σημαίνει ότι ο γονιός πρέπει να το ξυπνά κάθε 2 ώρες και να ελέγχει αν αφυπνίζεται και αν αντιδρά φυσιολογικά. Είναι βέβαια λογικό το παιδί να θέλει αμέσως μετά να ξανακοιμηθεί. Αν όμως δεν ξυπνάει, δεν απαντά ή δείχνει οποιοδήποτε σημάδι εσωτερικού τραύματος θα πρέπει να μεταφερθεί στο πλησιέστερο νοσοκομείο.
Τέλος, η διάκριση ανάμεσα σε ένα απλό και ένα σοβαρό χτύπημα, μερικές φορές είναι δύσκολη και απαιτεί υψηλό δείκτη υποψίας από την πλευρά του γονέα. Γι’ αυτό απαιτείται ψυχραιμία και εγρήγορση, προκειμένου να αξιολογηθεί σωστά ένα παιδί, μετά από πτώση στο έδαφος. Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερη η πρόληψη από την αντιμετώπιση και θεραπεία. Πολλή προσοχή λοιπόν, στα βρέφη και στα μικρά παιδιά.
