Ο άνθρωπος, όπως τα περισσότερα θηλαστικά, ανήκει στα διφυόδοντα. Δηλαδή κατά τη διάρκεια της ζωής του αποκτά δύο γενιές δοντιών. Η πρώτη γενιά δοντιών είναι τα παιδικά, τα οποία ονομάζονται νεογιλά ή προσωρινά. Η δεύτερη γενιά δοντιών είναι τα δόντια των ενηλίκων, τα οποία ονομάζονται μόνιμα. Επίσης ο άνθρωπος ανήκει στα ετερόδοντα. Στα ζώα δηλαδή, των οποίων τα δόντια δεν είναι όμοια μεταξύ τους, αλλά διαφέρουν σε μορφή, μέγεθος και λειτουργικότητα, ανάλογα με την γνάθο και την περιοχή της γνάθου στην οποία βρίσκονται.
Πότε εμφανίζονται τα πρώτα δόντια στο βρέφος;
Τα πρώτα δόντια, τα νεογιλά όπως ονομάζονται, εμφανίζονται συνήθως στην ηλικία των 4-7 μηνών. Υπάρχουν βρέφη που έχουν δόντι από την μέρα της γέννησης τους, υπάρχουν βρέφη που μπορεί να αποκτήσουν το πρώτο τους δόντι νωρίτερα από την ηλικία των 4 μηνών και υπάρχουν και βρέφη που θα γιορτάσουν τα πρώτα τους γενέθλια χωρίς να έχουν ούτε ένα δόντι.
Τα δόντια που συνήθως θα εμφανιστούν πρώτα είναι οι δυο κάτω μέσοι τομείς (δυο δόντια στην μέση ακριβώς της κάτω γνάθου). Πιο σπάνια μπορεί να ανατείλουν πρώτα οι μέσοι τομείς της άνω γνάθου ή ακόμη σπανιότερα οι πλάγιοι τομείς.
Πόσα δόντια θα αποκτήσει ένα βρέφος;
Μέχρι την ηλικία των 3 ετών το νήπιο θα αποκτήσει όλα τα νεογιλά του δόντια. Αυτά είναι συνολικά 20. Η συνήθης σειρά ανατολής είναι: οι 2 κάτω και 2 άνω κεντρικοί τομείς και οι 2 κάτω και 2 άνω πλάγιοι τομείς. Ακολουθούν οι 2 κάτω και οι 2 άνω πρώτοι γομφίοι, τα δόντια δηλαδή που αλέθουν την τροφή και στην συνέχεια ανατέλλουν οι 2 κάτω και 2 άνω κυνόδοντες (τα μυτερά δόντια). Οι κυνόδοντες εμφανίζονται στην ηλικία περίπου των 18 μηνών και τέλος ακολουθούν οι 2 άνω και οι 2 κάτω δεύτεροι γομφίοι. Έτσι στην ηλικία των 2.5-3 χρονών το νήπιο θα έχει 20 δόντια, δέκα για κάθε σιαγόνα (4 τομείς, 2 κυνόδοντες και 4 γομφίους). Τα νεογιλά δόντια διατηρούνται στη στοματική κοιλότητα έως την ηλικία των 5 με 7 ετών, οπότε αρχίζει η σταδιακή απόπτωσή τους και η αντικατάσταση τους από τα μόνιμα δόντια, τα οποία είναι συνολικά τριάντα δύο (32). Το τελευταίο νεογιλό δόντι πέφτει από το στόμα περίπου στην ηλικία των 11-12 χρόνων.
Σημαντική καθυστέρηση στην ανατολή των δοντιών μπορεί να οφείλεται σε παθολογικές καταστάσεις όπως:
- Έγκλειστα δόντια
- Σύνδρομο Down
- Κρανιοπροσωπική δυσπλασία
- Συγγενής υποθυρεοειδισμός
- Νόσος Gaucher
- Οστεοπέτρωση
- Ραχίτιδα
Υπάρχουν συμπτώματα κατά την ανατολή των δοντιών στα βρέφη;
Η διαδικασία ανατολής της βρεφικής οδοντοφυΐας είναι εξατομικευμένη. Τόσο οι ενοχλήσεις, όσο και η ένταση των συμπτωμάτων ποικίλουν σημαντικά σε κάθε παιδί. Κάποια μωρά παρουσιάζουν μόνο ελάχιστα ή καθόλου συμπτώματα. Κάποια άλλα ταλαιπωρούνται περισσότερο, εμφανίζοντας σειρά συμπτωμάτων. Ωστόσο, τα περισσότερα μωρά όταν βγάζουν δόντια εμφανίζουν μια ήπια ενόχληση.
Ας δούμε ποια είναι τα πιο συχνά προβλήματα της οδοντοφυΐας:
- Σιελόρροια. Όταν το βρεφάκι αρχίζει να βγάζει δόντια τρέχουν τα σάλια του. Η σιελόρροια δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της οδοντοφυΐας. Οι σιελογόνοι αδένες σε αυτήν την ηλικία παράγουν αρκετό σάλιο, που δεν προλαβαίνει το μωρό να το καταπίνει. Έτσι η οδοντοφυΐα συμπίπτει με την αυξημένη σιελόρροια της ηλικίας αυτής και μπορεί να την επιτείνει.
- Εξάνθημα στα μάγουλα και στο πηγούνι λόγω της σιελόρροιας. Κατά την ανατολή των δοντιών συχνά τα παιδιά τρίβουν τα μάγουλα τους , τρίβουν τα μάτια τους ή τραβούν τα αυτιά τους.
- Συνεχές μάσημα κάθε αντικειμένου που βρίσκεται στο χέρι τους.
- Ανήσυχη συμπεριφορά, σχετική ευερεθιστότητα, μειωμένη όρεξη, μαλακές κενώσεις.
- Ήπιες διαταραχές ύπνου και συχνές αφυπνίσεις.
- Ήπια αιμορραγία από τα ούλα. Καθώς ανατέλλει το δόντι, μπορεί να δημιουργήσει μία μικρή φυσαλίδα γεμάτη με αίμα ή ένα αιμάτωμα, μία σταθερή περιοχή με μία μικρή ποσότητα αίματος παγιδευμένη μέσα στα ούλα. Αυτή η φυσαλίδα μπορεί να σκάσει και να παρατηρήσουμε μία μικρή ποσότητα αίματος στο στόμα του παιδιού. Συνήθως η συσσώρευση αίματος εξαφανίζεται όταν τελικά ανατείλει το δόντι.
Πυρετός δεν προκαλείται από την οδοντοφυΐα. Γι’ αυτό οποιαδήποτε πυρετική κίνηση άνω των 37,5 οC δεν πρέπει να αποδίδεται στην έκφυση των δοντιών, αλλά πρέπει να αναζητείται άλλη αιτία που προκαλεί πυρετό.
Πώς όμως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα παραπάνω συμπτώματα;
Σκουπίζουμε τα σάλια από το πρόσωπο του παιδιού με μαλακό πανί, γιατί μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν εξάνθημα στο πρόσωπο. Επίσης μπορούμε να εφαρμόσουμε μία προστατευτική κρέμα προσώπου.
Δίνουμε κάτι σκληρό να βάζει στο στόμα του. Υπάρχουν αρκετά μασητικά βοηθήματα στην αγορά, αλλά καλό είναι να αποφύγουμε αυτά που έχουν υγρό στο εσωτερικό τους, γιατί αν σπάσουν, πιθανόν το υγρό να μην είναι ασφαλές για το παιδί. Επίσης πρέπει να μην είναι πολύ μικρά, έτσι ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος κατάποσης. Μπορούμε επίσης να κάνουμε μασάζ στα ούλα του παιδιού με τα δάχτυλα ή να τα τρίψουμε με ένα κρύο βρεγμένο πανί.
Ένας άλλος τρόπος σχετικής ανακούφισης των επώδυνων ούλων είναι η χρήση gel με ανακουφιστική δράση, ειδικά σχεδιασμένου για μωρά κατά την οδοντοφυΐα. Εάν διατηρήσουμε το gel στο ψυγείο, θα προσφέρει ταυτόχρονα και μία δροσιστική αίσθηση. Επίσης μπορούμε να εφαρμόσουμε τη γέλη, απευθείας πάνω σε ένα μασητικό παιχνίδι, στα σημεία που έρχονται σε άμεση επαφή με τα ούλα.
Μια καλή ιδέα για ανακούφιση είναι η προσφορά κρύων και μαλακών τροφών όπως πουρέ μήλου, smoothies, κρύες μπανάνες ή γιαούρτι με φρούτα.
Και μην ξεχνάμε ότι κατά την περίοδο αυτή, πρέπει να προσφέρουμε στο μωρό ακόμα περισσότερα χάδια από ό,τι συνήθως και σίγουρα, εκείνο θα βρει ανακούφιση, ηρεμία και ανάπαυση στη ζεστή μας αγκαλιά. Επίσης τα παιδιά που θηλάζουν σίγουρα αναζητούν τον μαστό, πιο συχνά κατά την διάρκεια της οδοντοφυΐας.
Εάν το βρέφος είναι πολύ ανήσυχο, σπάνια μπορεί να χρειαστεί κάποιο παυσίπονο που περιέχει παρακεταμόλη, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του παιδιάτρου.
